Mentale vermoeidheid

Waar was u op 13 oktober 2014? Nederland verloor 2-0 van IJsland, een historische gebeurtenis want het EK van 2016 in Frankrijk staat nu op erg losse schroeven. Ik was er eens goed voor gaan zitten, want na nederlagen in en tegen zowel Italië (vriendschappelijk) als Tsjechië en een moeizame overwinning op Kazachstan (!) verwachtte ik de genadeklap voor Oranje. En die kwam.

Hoe ik dat aan zag komen? Vanaf de eerste wedstrijd onder Guus Hiddink oogt Oranje al niet scherp. Langzaam werd ook duidelijk dat de onderlinge verhoudingen niet meer zo zijn als onder Louis van Gaal, met als dieptepunt de gebarentaal tussen Robin van Persie en Klaas Jan Huntelaar. Wat een WK, dat tegen alle verwachtingen in succesvol was, al niet met een team kan doen. Oranje oogde ongeconcentreerd en vermoeid; tegen een land als IJsland dat 120% geeft kom je dan in de problemen. Foute aannames, trage opbouw en eenmaal voor de goal het vizier niet op scherp.

Een oorzaak vinden voor de nederlagen van Oranje is niet eenvoudig. Is het de manier van coachen van Hiddink, het verlies van Dirk Kuyt of wellicht de relatief korte periode tussen het WK en het begin van het huidige seizoen? Een gebrek aan herstel van een intensief toernooi als het WK kan een grote invloed hebben op prestaties. Het gaat dan niet zozeer om fysiek herstel (spelers als Van Persie, Robben en Blind mochten zich later melden voor de start van het nieuwe seizoen) maar om mentaal herstel.

Onderzoek laat zien dat mentale vermoeidheid sterk van invloed is op beslissingen, reactietijd en welzijn in het algemeen. Mentale vermoeidheid is een psychobiologische staat dat wordt gekenmerkt door gevoelens van vermoeidheid en een gebrek aan energie (Marcora, Staiano, & Manning, 2009). Sporters die overtraind zijn – een gevolg van een gebrek aan herstel– scoren bijvoorbeeld lager op de Stroop-test (Hyninen et al., 2008) en de Vienna Determination Test (Meeusen et al., 2004). Beide taken testen psychomotorische variabelen zoals reactietijd, concentratie en geheugen. Onderzoek laat tevens zien dat mentale vermoeidheid hardnekkig is: 3 weken rust is onvoldoende gebleken om voldoende te herstellen (Hyninen et al., 2008).

Het zou dus zo kunnen zijn dat sommige internationals mentaal niet klaar zijn om op hun top te kunnen spelen. Terwijl dit in het hedendaagse voetbal nodig is, juist tegen landen als IJsland en Tsjechië die een gebrek aan kwaliteit compenseren met strijdlust. Eigenlijk zoals Oranje zich naar de halve finale op het WK 2014 knokte. Overigens is Oranje niet het enige team dat last lijkt te hebben van een post-WK dip. Ook wereldkampioen Duitsland heeft moeite met het opladen van de batterij. Zij verloren in dezelfde week met 2-0 van Polen.

Hoe kunnen we dit in de toekomst dan voorkomen? Ten eerste is een goede afsluiting van de vorige periode een vereiste. Toen Van Gaal aantrad na het desastreus verlopen EK 2012 hield hij een kringgesprek. Daarna was het afgesloten en stonden de neuzen één kant op. Ook bij succes is een juiste afsluiting belangrijk. Dit zorgt ervoor dat de sporter in het heden blijft en niet teert op successen uit het verleden. Ten tweede is een nieuwe kwalificatiereeks bij uitstek de kans om nieuwe aanwas een kans te geven. Deze jongens zijn gemotiveerd en enthousiast, en houden tevens de meer gelouterde spelers scherp. Tot slot een tip die van grootmoeder lijkt te komen: ga iets leuks doen met z’n allen! Er op uit gaan zorgt voor een positief groepsgevoel en deze positiviteit versnelt het mentale herstelproces. De gedachten even verzetten zorgt er tevens voor dat er met een frisse blik naar uitdagingen kan worden gekeken.

Referenties

Hynynen, E., Uusitalo, A., Konttinen, N., & Rusko, H. (2008). Cardiac autonomic responses to standing up and cognitive task in overtrained athletes. International journal of sports medicine, 29(07), 552-558.

Marcora, S. M., Staiano, W., & Manning, V. (2009). Mental fatigue impairs physical performance in humans. Journal of Applied Physiology, 106(3), 857-864.

Meeusen, R., Piacentini, M. F., Busschaert, B., Buyse, L., De Schutter, G., & Stray-Gundersen, J. (2004). Hormonal responses in athletes: the use of a two bout exercise protocol to detect subtle differences in (over) training status. European journal of applied physiology, 91(2-3), 140-146.